Anadolu ve Türk Dokumacılığında Motifler

Küçüklük yıllarınızı düşünün. Karne günü zayıflarla dolu karnenizi gören aileniz sırayla önce kızıyor, sonra öğüt veriyor. Utancınızdan hiçbirinin yüzüne bakamıyorsunuz. Baktığınız tek bir yer var: yerdeki dokuma halı. Binbir zorlukla dokunmuş, üzerinde birçok deseni bulunan o halı...

İnsanlar eski zamanlardan beri iletişim kurmak için çeşitli kanalları kullanmışlardır. Halı desenleri de bu kanallardan biridir. Mutluluğu, üzüntüyü, sevinci belli etmek için ya da nazardan, gözden, kötü varlıklardan koruduğu; iyilik, temizlik ve bereket getirdiği için kullanılan halı motifleri aslında pek çok anlam taşıyor.

Akrep Motifi

• Zarar verici yaratıklardan korunmak için halılara, kilimlere dokunur.

• Yaşamı simgeleyen motiflerden biridir.

Artı ve Çengel Motifi

• Bela ve tehlikelerden korunmak için dokunur.

Bereket Motifi

• Bereketi temsil eder.

• Arpa, buğday, haşhaş, incir, kavun, nar ve üzüm gibi yiyeceklerin şekillerinde dokunur.

Bukağı Motifi

• Atın iki ayağına otağın uzağına gitmemesi için takılan zincire "bukağı" denir.

• Halı ve kilimlere dokunan bukağı motifi ise aşkı, birliği ve ailenin istikrarını temsil eder.

• Nişan kurdelelerinin bağlanması da buradan gelir.

Ejderha / Ejder Motifi

• Bereketi ve suyu temsil eder.

• Bahar yağmuruna kavuşmak için kullanılır.

Eli Belinde Motifi

• Doğumu ve çoğalmayı simgeler.

• Doğurganlığı ve anneliğin kutsallığını temsil eder.

Göz Motifi

• Nazara karşı önlem almak için kullanılır.

• Genellikle mavi renk ile dokunur.

• Çoğunlukla eli belinde, koç boynuzu ve bereket motiflerinin içinde ya da yanında kullanılır.

Hayat Ağacı Motifi

• Gelişerek ve değişerek yaşamayı temsil eder.

• Topraktaki kökleri sonsuzluğu temsil eder.

• Yaşamı simgeleyen motiflerden biridir.

Damga-İm Motifi

• Bir boya, devlete ya da topluluğa özel simgelerdir.

• Dokunan kilimin hangi topluluğa ait olduğunu gösterir.

• Yaşamı simgeleyen motiflerden biridir.

Tarak - Parmak, El Motifleri

• İnsanı hayvandan ayıran bir özellik de insanın ellerini kullanabilmesi olduğu için kullanılır bu motif.

• Yaşamı simgeleyen motiflerden biridir.

Koç Boynuzu Motifi

• Eli belinde motifi kadını temsil ederken koç boynuzu erkeği temsil eder.

• Kahramanlığı, ve gücü temsil eder.

• Doğumu ve çoğalmayı simgeler.

Kuş Motifi

• Pek çok farklı çeşitlerde kuş motifi vardır ve bunlardan baykuş ve karga gibi türler kötülüğü sembolize ederken kumru, bülbül gibi kuşlar iyiliği temsil eder.

• Ayrıca haber beklentisi, özlem ve yaşamın sonlanmasını, kuvvet, kudret ve gücü temsil eder.

• Anadolu Selçuklularında çift başlı kartal gücün ve kudretin simgesi olarak kullanılmıştır.

• Ölümü simgeleyen motiflerden biridir.

Kurt İzi - Kurt Ağzı Motifi

• Kurdun karanlıkta görebilmesi nedeniyle ışığı ve güneşi temsil eder.

• Kurt ayrıca Türkler için kutsal sayıldığı için iyimserlik ve korunma sembolü olarak kabul edilir.

• Yaşamı simgeleyen motiflerden biridir.

Pıtrak Motifi

• Kötü gözleri uzaklaştırdığına ve nazardan koruduğuna inanılır.

• "Pıtrak gibi" deyiminden dolayı bereketi ve bolluğu simgeler.

• Bereket temsili nedeniyle bakliyat ve un çuvallarına işlenir.

• Yaşamı simgeleyen motiflerden biridir.

Saçbağı Motifi

• Evlilik isteği anlamı taşır.

• "Örneğin evlenmek isteyen genç ya da dul bir kadın zülüf keserse evlenmek istediğini beyan etmektedir." ( ZAİM, Elif, Halı ve Kilimlerde Kullanılan Anadolu Motifleri ile Oluşturulan ‘Sembol Kart ’ Tasarımları, İstanbul 2023)

• Doğumu ve çoğalmayı simgeler.

Küpe Motifi